Ý nghĩa tháng hành động quốc gia về Dân số Và kỷ niệm ngày Dân số Việt Nam 26/12/2024

Tháng Hành động Quốc gia về Dân số và Ngày Dân số Việt Nam góp phần nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp chính quyền, đoàn thể, tổ chức xã hội, từng gia đình và toàn xã hội về ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác dân số đối với sức khỏe, hạnh phúc của mỗi người dân, mỗi gia đình, đối với sự phát triển bền vững của đất nước, dân tộc Việt Nam.

 

 

 

Ngay từ năm 1961, khi dân số cả nước ta chỉ mới khoảng 31 triệu người trong đó Miền Bắc chỉ gần 17 triệu người, Hội đồng Chính phủ đã có Quyết định số 216-CP ngày 26/12 “về việc sinh đẻ có hướng dẫn”. Với văn bản này có thể nói Việt Nam thuộc nhóm những nước có chương trình kế hoạch hóa gia đình sớm nhất thế giới. Trải qua 63 năm thực hiện các mục tiêu của công tác Dân số, nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần phát triển kinh tế bền vững của đất nước.
Trung bình mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh sản có 6,4 con năm 1960 giảm xuống còn 2,09 con năm 2006 (đạt mức sinh thay thế) và duy trì liên tục đến nay; Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ trong nỗ lực chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em. Tỷ suất chết trẻ em dưới 1 tuổi và tỷ suất chết trẻ em dưới 5 tuổi đều giảm mạnh trong vòng hai thập kỷ qua. Tỷ suất chết của trẻ em dưới 1 tuổi (IMR) là 14 trẻ tử vong trên 1000 trẻ sinh sống, giảm hơn một nửa so với cách đây hơn 20 năm, đưa Việt Nam thành 1 trong 5 nước đang phát triển có mức tử vong bà mẹ, trẻ em giảm nhanh nhất trên thế giới; Tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em giảm nhanh; Tuổi thọ trung bình của người Việt Nam là 73,6 tuổi; trong đó, tuổi thọ của nam giới là 71,0 tuổi, của nữ giới là 76,3 tuổi. Từ năm 1989 đến nay, tuổi thọ trung bình của Việt Nam liên tục tăng, từ 65,2 tuổi năm 1989 lên 73,64 tuổi năm 2022. Những kết quả quan trọng này đã đóng góp đáng kể vào thành tựu phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ đổi mới, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân.
Hiện tại, với quy mô dân số hơn 100 triệu người, Việt Nam là nước đông dân thứ 15 trên thế giới và thứ 3 khu vực Đông Nam Á; trong đó có khoảng 51,7 triệu người đang trong độ tuổi lao động (theo số liệu của tổng cục thống kê tính đến cuối năm 2022), đây là nguồn nhân lực to lớn cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa, cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc, cho sự chấn hưng và phát triển của dân tộc. Vì vậy, đầu tư phát triển giáo dục, y tế và việc làm cho lực lượng lao động trẻ nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực có vai trò cốt yếu trong giai đoạn hiện nay.
Bên cạnh mức sinh thấp, dân số Việt Nam đang xuất hiện những xu hướng mới, vừa mang lại cơ hội, vừa gây ra những thách thức cho sự phát triển bền vững ở nước ta, như: Cơ cấu dân số vàng; mất cân bằng giới tính khi sinh; già hoá dân số; mức sinh giữa các vùng còn chênh lệch đáng kể; chất lượng dân số tăng lên nhưng chưa cao; di dân diễn ra mạnh mẽ và phân bố dân số còn nhiều bất cập. Rõ ràng, tình trạng dân số của nước ta ngày nay đã hoàn toàn khác tình trạng dân số cách đây hơn nửa thế kỷ. Do đó, đã đến lúc phải giải quyết toàn diện các vấn đề dân số, chứ không chỉ đơn thuần là kế hoạch hóa gia đình. Chính vì vậy, Nghị quyết số 21/NQ-TW của Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã định hướng cho chính sách dân số Việt Nam trong thời gian tới là:"Tiếp tục chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hoá gia đình sang dân số và phát triển. Công tác dân số phải chú trọng toàn diện các mặt quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ hữu cơ với các yếu tố kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo đảm phát triển nhanh, bền vững"
Cùng với cả nước và thành phố Hà Nội, công tác Dân số của huyện Chương Mỹ đã có những đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế xã hội của thành phố và huyện. Trong nhiều năm qua, Huyện ủy, HĐND, UBND huyện luôn xác định công tác dân số là bộ phận quan trọng của Chiến lược phát triển của huyện, là giải pháp cơ bản để nâng cao chất lượng cuộc sống của từng người, từng gia đình và cộng đồng. Do đó, Huyện ủy, UBND huyện Chương Mỹ đã ban hành nhiều chương trình, đề án, kế hoạch nhằm cụ thể hóa những chỉ tiêu, nhiệm vụ trọng tâm của Nghị quyết 21-NQ/TW: Huyện ủy ban hành Kế hoạch số 98-KH/HU ngày 20/3/2018 về thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban chấp hành Trung ương Đảng; Chỉ thị số 68-CT/HU ngày 31/03/2020 của huyện ủy Chương Mỹ về việc tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo đẩy mạnh công tác dân số và phát triển trên địa bàn huyện. UBND huyện ban hành Kế hoạch số 102/KH-UBND ngày 05/04/2018 về việc triển khai Kế hoạch số 98-KH/HU ngày 20/3/2018 của Huyện ủy; Kế hoạch số 181/KH-UBND ngày 25/6/2018 của UBND huyện Chương Mỹ về việc triển khai thực hiện “Đề án Chăm sóc sức khỏe người cao trên địa bàn huyện Chương Mỹ đến năm 2025”; Kế hoạch số 168/KH-UBND ngày 28/8/2018 về phát triển thể lực, tầm vóc người Hà Nội đến năm 2030 trên địa bàn huyện Chương Mỹ; Kế hoạch số 304/KH-UBND ngày 30/12/2020 về thực hiện Chiến lược dân số Việt Nam đến năm 2030 trên địa bàn huyện Chương Mỹ; Kế hoạch số 316/KH-UBND ngày 02/12/2022 về thực hiện Đề án “Mở rộng tầm soát, chẩn đoán, điều trị một số bệnh, tật trước sinh và sơ sinh trên địa bàn thành phố Hà Nội đến năm 2030” trên địa bàn huyện Chương Mỹ. Cùng với sự phấn đấu tích cực của các cấp, các ngành các tổ chức đoàn thể, sự nỗ lực của đội ngũ cán bộ làm công tác Dân số và sự đồng tình hưởng ứng của nhân dân công tác Dân số của huyện đã đạt được những thành tựu đáng kể trong năm 2024: (tính đến tháng 11/2024) tỷ lệ sinh con thứ ba trở lên đạt 11,21 %, giảm 0,37% so với kế hoạch giao. Tỷ số giới tính khi sinh ở mức 114,6 trẻ trai/100 trẻ gái. Tỷ lệ sàng lọc trước sinh đạt 84,62 %. Tỷ lệ sàng lọc sơ sinh 5 bệnh phổ biến: 74,33%. Tỷ lệ nam, nữ được tư vấn khám sức khỏe trước khi kết hôn đạt 52,76 %. Tỷ lệ người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ trong năm đạt 86,44%; Tổng các chỉ tiêu biện pháp tránh thai đạt tỷ lệ (12.803/11.750) = 108,96 % so với kế hoạch giao. Ngoài ra, nhiều mô hình nâng cao chất lượng dân số đã được triển khai và nhân rộng như: mô hình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, mô hình tư vấn khám sức khỏe tiền hôn nhân; mô hình chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên - thanh niên; mô hình can thiệp truyền thông về chăm sóc sức khỏe sinh sản/KHHGĐ tới vùng dân cư đặc thù...
Như vậy, trong nhiều năm qua, thành tựu của công tác dân số huyện từng bước ổn định về quy mô, giảm tỷ suất sinh, giảm tỷ lệ sinh con 3 trở lên, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tăng tuổi thọ trung bình, tăng cường chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân, giảm tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng xuống còn 7,2% năm 2024. Đặc biệt là cải thiện cơ cấu dân số về tuổi, làm cho nhóm dân số trong độ tuổi lao động chiếm đa số trong tổng số dân cư.
Những kết quả đạt được đã đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế - xã hội chung của huyện. Tuy nhiên, trong công tác dân số hiện nay còn một số khó khăn, thách thức: Quy mô dân số lớn, địa bàn dân cư rộng, biến động dân số cơ học hàng năm lớn khó khăn trong việc quản lý dữ liệu dân cư ảnh hưởng đến hoạt động xã hội và phục vụ dịch vụ trên địa bàn huyện; Tỷ lệ sinh con thứ ba có giảm nhưng chưa ổn định; Tỷ số giới tính khi sinh của huyện có giảm nhưng vẫn ở mức cao không bền vững. Tuổi thọ của người dân tăng cao nhưng số năm sống khỏe còn thấp, tỷ lệ người cao tuổi tăng nhanh vì thế già hóa dân số đang là một thách thức lớn của huyện đòi hỏi phải có một kế hoạch chủ động ứng phó và những chính sách phù hợp nhằm đảm bảo tốt hơn sức khỏe, an sinh xã hội và quyền lợi của người cao tuổi, do đó cần tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai thực hiện các hoạt động nâng cao chất lượng dân số trong giai đoạn tới.
Với nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của chương trình Dân số trong sự nghiệp phát triển kinh tế- xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống, toàn bộ hệ thống làm công tác Dân số quyết tâm đoàn kết, phấn đấu khắc phục mọi khó khăn, vận dụng những điều kiện thuận lợi, xác định những nhiệm vụ và biện pháp thích hợp trong tình hình mới, chủ động sáng tạo trong mọi hoạt động, nỗ lực thực hiện nhiệm vụ được giao, tạo tiền đề thuận lợi để triển khai các nhiệm vụ Dân số trong giai đoạn tới. Hiện nay, trước các vấn đề dân số thực tiễn nảy sinh như: mức sinh thay thế trên phạm vi toàn quốc chưa thật sự bền vững, xuất hiện xu thế mức sinh xuống thấp; gia tăng mất cân bằng giới tính khi sinh; già hóa dân số nhanh, phân bố dân số, quản lý di dân chưa được chú trọng đúng mức. Các yếu tố dân số chưa được lồng ghép một cách hệ thống trong hoạch định, thực thi chính sách, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội... đòi hỏi phải có những đổi mới để giải quyết toàn diện, đồng bộ và căn bản hơn các vấn đề dân số. Chính vì thế, hôm nay chúng ta có mặt ở đây để cùng nhau hưởng ứng chủ đề của tháng hành động là “Nâng cao chất lượng dân số để đất nước phồn vinh, gia đình hạnh phúc” Một trong những yếu tố then chốt góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của cả nước nói chung và của các tỉnh, thành phố nói riêng.
Chính vì vậy, các cấp ủy Đảng, Chính quyền, các ban ngành, đoàn thể và xã hội cần đồng hành cùng sự nghiệp Dân số và Phát triển vì sự phồn vinh của đất nước, tuyên truyền về nâng cao chất lượng dân số, chú trọng tuyên truyền các nội dung về sức khỏe sinh sản VTN/TN, tư vấn, khám sức khỏe trước hôn nhân; Tầm soát, chẩn đoán và điều trị sớm bệnh tật trước sinh và sơ sinh cho các cặp vợ chồng trẻ, các gia đình trẻ. Bằng những kinh nghiệm phong phú và những bài học quý giá trong 63 năm qua, chương trình dân số của Thủ đô Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung quyết tâm vươn lên những tầm cao mới, thực hiện nhiệm vụ quan trọng nhất là cùng với cả nước bảo đảm duy trì được mức sinh thay thế để ổn định quy mô dân số vào giữa thế kỷ 21, tiến tới nâng cao chất lượng dân số tạo điều kiện để mỗi người dân, mỗi gia đình và toàn xã hội có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.