I. TÌNH HÌNH MẤT CÂN BẰNG GIỚI TÍNH KHI SINH:
Mất cân bằng giới tính khi sinh ở Việt Nam là số bé trai sinh ra còn sống cao hơn hoặc thấp hơn ngưỡng bình thường so với 100 bé gái. Mất cân bằng giới tính khi sinh xảy ra khi tỷ số giới tính nam khi sinh lớn hơn 107 hoặc nhỏ hơn 103 so với 100 bé gái.
Cả nước ta từ năm 2021 đến 2024, tỷ số này lần lượt là 109,5; 109,7 và 110,7 bé trai trên 100 bé gái, liên tục vượt xa mức tự nhiên. Tình trạng mất cân bằng chủ yếu tập trung tại các tỉnh phía Bắc, đặc biệt vùng Đồng bằng sông Hồng với 10/11 tỉnh có tỷ lệ trên 110, nổi bật là Bắc Ninh, tiếp theo là Vĩnh Phúc (118,5), Hà Nội (118,1) và Hưng Yên (116,7). Một số tỉnh miền Trung du, miền núi phía Bắc cũng ghi nhận tỷ lệ cao như Bắc Giang (116,3), Sơn La (115), Lạng Sơn (114,5), Phú Thọ (113,6). Trong khi đó, các địa phương phía Nam có tỷ số giới tính khi sinh tiệm cận mức cân bằng tự nhiên hoặc chỉ chênh lệch nhẹ, dao động từ 105 đến 108.
Tại phường Chương Mỹ 9 tháng đầu năm 2025 có tổng 574 trẻ sinh trong đó có 305 bé trai và 269 bé gái (tỷ số giới tinh khi sinh là 11,3 bé trai/100 bé gái.
II. NGUYÊN NHÂN:
Bất bình đẳng giới vẫn còn tồn tại cả trong ý thức và hành động của một bộ phận người dân tư tưởng trọng nam hơn nữ, coi trọng việc con trai để nối dõi tông đường, thờ phụng tổ tiên, phụng dưỡng cha mẹ khi về già, “nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô”, coi con gái sau khi kết hôn về nhà chồng là "con người ta"…
Ở Việt Nam, mỗi gia đình thường chỉ sinh hai con, nhưng các cặp vợ chồng lại mong muốn trong số đó phải có con trai kèm theo việc chính sách ưu tiên đối với nữ giới cũng chưa thật thoả đáng. Vì vậy, họ đã sử dụng các dịch vụ lựa chọn giới tính trước sinh như một cứu cánh để đáp ứng được cả 2 mục tiêu trên. Do nhu cầu phát triển kinh tế gia đình công việc nặng nhọc, đòi hỏi sức lao động cơ bắp của con trai và con trai là trụ cột về kinh tế cho cả gia đình. Do chế độ an sinh xã hội chưa đảm bảo, hiện nay trên 70% dân số nước ta còn sống ở nông thôn, hầu hết không có lương hưu khi về già, họ cần sự chăm sóc, phụng dưỡng của con cái mà theo quan niệm của xã hội hiện nay, trách nhiệm đó chủ yếu thuộc về con trai, vì thế họ sẽ cảm thấy lo lắng và rất không an tâm cho tương lai khi chưa có con trai.
Bên cạnh đó, sự hiểu biết thiên lệch về giá trị của con trai và con gái cũng dẫn đến tâm lý muốn có thêm con trai để phòng ngừa các trường hợp rủi ro cũng làm tăng thêm mong muốn sinh được con trai hơn con gái. Thực tế hiện nay cho thấy, nếu con gái được chăm sóc giáo dục tốt, học hành đầy đủ thì sẽ có hiếu với cha mẹ không kém gì con trai, có thể còn hơn cả con trai;
Tại Điều 40, Khoản 7, Mục b của Luật Bình đẳng Giới đã quy định: “Lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức hoặc xúi dục, ép buộc người khác phá thai vì giới tính của thai nhi là hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực Y tế”.
Trên thực tế, hầu hết những người mẹ mang thai đến khám và siêu âm đều được người cung cấp dịch vụ siêu âm cho biết giới tính của thai nhi dưới nhiều hình thức khác nhau. Đây là hành vi vi phạm pháp luật của cả khách hàng và người cung cấp dịch vụ. Nguyên nhân của sự vi phạm này là do quản lý nhà nước chưa thể kiểm soát được tình trạng siêu âm để xác định giới tính thai nhi, sự hiểu biết của người dân về pháp luật liên quan đến việc lựa chọn giới tính thai nhi;
Khoa học kỹ thuật phát triển đã tạo điều kiện cung cấp chất lượng chăm sóc sức khỏe cho người dân ngày càng tốt hơn, mặt khác cũng làm tăng tình trạng lạm dụng những tiến bộ khoa học công nghệ để lựa chọn giới tính trước sinh như trước lúc có thai: chế độ ăn uống, chọn ngày phóng noãn…; trong lúc thụ thai: chọn thời điểm phóng noãn, chọn phương pháp thụ tinh, lọc rửa tinh trùng để chọn tinh trùng mang nhiễm sắc thể Y… và khi đã có thai: sử dụng siêu âm, bắt mạch, chọc hút dịch ối… để lựa chọn giới tính thai nhi; các chế tài xử lý vi phạm còn chưa hiệu quả thì nhận thức của người dân, đặc biệt là những cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ về pháp luật liên quan tới việc lựa chọn giới khi sinh và hậu quả do mất cân bằng giới tính khi sinh gây ra còn rất hạn chế do chưa được tăng cường tuyên truyền, giáo dục về bình đẳng giới, hậu quả của mất cân bằng giới tính khi sinh đối với gia đình và xã hội.
III. HẬU QUẢ :
Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh có tác động rất lớn đến cơ cấu, chất lượng dân số và kéo theo đó là những hệ lụy cho sự phát triển bền vững của quốc gia, dân tộc. Mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ dẫn đến tình trạng số nam nhiều hơn đáng kể so với số nữ ở độ tuổi trưởng thành, đặc biệt là ở độ tuổi kết hôn và sinh đẻ. Điều này sẽ gây ra những tác động xấu đối với gia đình và xã hội;
Hạnh phúc gia đình sẽ không được trọn vẹn nếu có nam giới ở độ tuổi trưởng thành khó có cơ hội lấy được người vợ mong muốn, phải sống độc thân. Điều này gây ra những lo lắng, căng thẳng về tâm lý, mất nhiều thời gian hơn trong việc tìm vợ đối với các thành viên trong gia đình, ảnh hưởng đến hạnh phúc và sự phát triển bền vững kinh tế, gia đình;
Mất cân bằng giới tính khi sinh làm tăng thêm sự bất bình đẳng giới như nhiều phụ nữ phải kết hôn sớm hơn, tỷ lệ ly hôn và tái hôn của phụ nữ sẽ tăng cao, gia tăng sự bất bình đẳng giới về mọi mặt chính tri, kinh tế, xã hội và gia đình và tình trạng bạo hành giới, bất bình đẳng giới, các tệ nạn xã hội gia tăng như mại dâm, HIV/AIDS, buôn bán phụ nữ, trẻ em, tội phạm xuyên quốc gia;
Ngoài ra, vấn đề an ninh trật tự, an toàn xã hội cũng bị đe dọa. Đối với những ngành nghề vốn được xem là thích hợp với phụ nữ như giáo viên mầm non, tiểu học, y tế, may mặc … cũng trở nên thiếu vắng nữ lao động;
Như vậy, những vấn đề dân số, nhất là tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh có tác động, hệ lụy lâu dài, có khi từ đời này sang đời khác nếu không có giải pháp quyết liệt, triệt để ngay từ bây giờ thì thế hệ tương lai sẽ gánh chịu hậu quả nặng nề.
IV. CÁC BIỆN PHÁP CẦN THIẾT HIỆN NAY:
Tuyên truyền các tổ chức, cá nhân chấp hành nghiêm túc các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về công tác Dân số - Sức khoẻ sinh sản/Kế hoạch hóa gia đình, nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức;
Tăng cường truyền thông giáo dục, vận động để người dân nâng cao nhận thức, chuyển đổi hành vi, trong đó đặc biệt chú trọng tới truyền thông trực tiếp với cách tiếp cận và thông điệp phù hợp với từng nhóm đối tượng nhằm nâng cao nhận thức, chuyển đổi thái độ và hành vi của toàn xã hội, của những người đứng đầu các dòng họ, những người cung cấp dịch vụ liên quan tới lựa chọn giới tính thai nhi và đặc biệt là các cặp vợ chồng về hệ lụy của tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh;
Truyền thông lồng ghép trong các buổi tổ chức tiêm chủng mở rộng và chiến dịch uống vitamin A tại trạm để đề cao vai trò, vị thế của phụ nữ và trẻ em gái trong gia đình, cộng đồng và xã hội;
Phối hợp với nhân viên phụ trách truyền thông tại trạm để đăng bài, đăng tin trên website trạm, zalo trạm về các hoạt động Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh;
Đối với các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ thì không nên phá thai vì lý do lựa chọn giới tính, mà hãy để việc sinh con trai hay con gái theo quy luật tự nhiên;
Đối với người cung cấp dịch vụ siêu âm thì không cung cấp thông tin về giới tính thai nhi cho khách hàng dưới mọi hình thức và thực hiện các quy định của Nhà nước về Pháp lệnh Dân số;
Đối với các cơ quan, tổ chức có liên quan thì tích cực tuyên truyền về hậu quả của việc lựa chọn giới tính khi mang thai cho các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là các cặp vợ chồng có con gái đầu lòng hoặc đã có con gái trong lần sinh trước, tăng cường việc quản lý và xử lý nghiêm mọi hành vi tuyên truyền, hướng dẫn lựa chọn và xác định giới tính thai nhi dưới mọi hình thức, đặc biệt là các ấn phẩm với nội dung hướng dẫn sinh con trai hay con gái theo ý muốn, phương pháp siêu âm chẩn đoán giới tính thai nhi, phá thai lựa chọn giới tính của các cơ sở dịch vụ có siêu âm, nạo phá thai;
Có chính sách ưu tiên dành cho nữ giới, khen thưởng xứng đáng các cặp vợ chồng chỉ có 1 con gái hoặc 2 con gái. Nêu cao vai trò và những thành đạt của nữ giới trong xã hội hiện nay, nhấn mạnh vai trò của nam giới trong việc chấp hành các chính sách dân số và thực hiện các biện pháp Kế hoạch hóa gia đình;
Trình độ phát triển kinh tế - xã hội còn thấp cũng là nguyên nhân của “lựa chọn con trai” dẫn đến mất cân bằng giới tính khi sinh. Vì vậy, đẩy nhanh phát triển kinh tế - xã hội, hoàn thiện chính sách an sinh xã hội, là giải pháp vừa cơ bản, vừa lâu dài nhằm giải quyết tận gốc tình trạng trọng nam hơn nữ. Tiếp tục thúc đẩy tiến bộ xã hội, nhất là thúc đẩy bình đẳng giới, nâng cao quyền năng của phụ nữ, tạo điều kiện và cơ hội cho phụ nữ và bé gái được tiếp cận các cơ hội, nguồn lực để có thể không chỉ thụ hưởng một cuộc sống khỏe mạnh mà còn có cơ hội phát triển, đóng góp cho gia đình và xã hội…
Trạm y tế phường Chương Mỹ
